Dubbelinterview met Mirjam Salomé en Jan Politiek
Samenwerken voor een verbetering van veiligheid in het OV
Alle streekvervoerders, stadsvervoerder GVB en enkele politieregio’s leveren sociale veiligheidsdata aan Samenwerkingsverband DOVA om gegevens over sociale veiligheidsincidenten te kunnen bundelen en analyseren. Sinds januari 2021 gebruiken ze daarvoor een nieuw systeem, SVOVda geheten (Sociale Veiligheid in het Openbaar Vervoer data-analyse).
Het systeem ondersteunt een gezamenlijke aanpak met betrekking tot het verbeteren van (het gevoel van) sociale veiligheid in het openbaar vervoer voor zowel werknemers als reizigers. De analyse van sociale veiligheidsdata van diverse betrokken partijen maakt het mogelijk om een gezamenlijk maatregelenpakket, ook preventief, in te zetten op basis van een vollediger beeld van de veiligheidssituatie. Mirjam Salomé van OV-Oost (Gelderland, Overijssel en Flevoland) en Jan Politiek van vervoerder Arriva zetten zich al jaren in voor een gezamenlijk systeem en vertellen over de voordelen van samenwerking.
Hoe is het idee voor een gezamenlijke aanpak ontstaan?
‘Jan Politiek kwam met dit idee’, vertelt Salomé. ‘Op de MerwedeLingelijn voerden Arriva en de politie een proef uit om gegevens te delen om te achterhalen waar nu wat precies gebeurt. Bovendien was de verwachting dat de onrustveroorzakers op straat wel eens dezelfde zouden kunnen zijn als die in de trein. Dat was rond 2013. Zijn idee was om dit ook te gebruiken in Oost-Nederland waar de regionale vervoerders en de politie hun incidenten zouden delen, uiteraard geanonimiseerd. Deze proef werd in 2014 overgenomen door de gezamenlijke overheden, toen nog GOVI (het tegenwoordige DOVA/OV-data) geheten. Hiermee werd dit systeem op grote schaal toegankelijk voor regionale vervoerbedrijven en opdrachtgevende overheden.’
Politiek beaamt het voordeel van samenwerking. ‘Het klopt dat we vanuit de operatie (werkvloer) Bus en Trein Openbaar Vervoer (Drechtsteden) en de werkvloer openbare ruimte (Politie, toen ZHZ, nu Rotterdam) overlap zagen in daders en daderprofielen. Dat leidde ertoe dat we in die regio zijn gestart om meer samen te werken en met elkaar bepaalde informatie te delen. Hiermee vergroot je logischerwijs de pakkans van een deel van de overlastgevers! In een later stadium is dit nog beter onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek in de regio Oost door de VU Amsterdam op basis van data van Politie en OV. Vervolgens zijn we erover gaan nadenken om met meer vervoerders informatie te delen. Hiermee zou een nog beter en breder inzicht mogelijk zijn van de problematiek op bepaalde stations of haltes waar verschillende vervoerders rijden. Door de samenwerking en het delen van data verbeter je niet alleen je eigen kennis. Gezamenlijke kennis en meer nog gezamenlijke maatregelen versterken elkaar. Dus waarom niet? Meerdere opdrachtgevers hebben vervolgens meegeholpen om dit voor elkaar te krijgen. Waaronder OV Oost die de meerwaarde hiervan zag, om de veiligheid van personeel en passagiers te verbeteren.’
Wat is de meerwaarde van samenwerken met vervoerders, ov-autoriteiten en politie?
‘Alle partijen weten elkaar snel te vinden’, zegt Salomé. ‘Denk hierbij ook aan oorzaken van incidenten die concessie- en ook provincie-overschrijdend zijn. Je kan hier op zoek gaan naar gezamenlijke oplossingen. Door de samenwerking met politie en NS, mocht ik meemaken dat de regionale vervoerbedrijven veel professioneler geworden zijn als het gaat om sociale veiligheid. Er is veel meer kennis dan zeven jaar geleden (toen de grootscheepse samenwerking in Oost-Nederland startte), er is een betere begeleiding van personeel bij het doen van aangiften én sociale veiligheid kent nu ook een eigen procedure binnen de regionale vervoerbedrijven. Natuurlijk spreek ik hier vooral over de vervoerbedrijven die rijden in opdracht van de provincies Overijssel, Flevoland en Gelderland. Verder zijn we door de samenwerking in staat om problemen die spelen buiten het openbaar vervoer, maar waar het openbaar vervoer wel mee te maken heeft, in een groter verband bespreekbaar te maken en naar oplossingen te zoeken. Met groter verband bedoel ik gemeenten buiten Oost-Nederland, ministeries etc.’ Politiek vult aan. ‘Het klopt inderdaad dat de OV bedrijven en partners elkaar steeds beter weten te vinden. Elke modaliteit en bedrijf heeft zijn dynamiek, regionaal, lokaal en of landelijk. Door deze samenwerking én vergelijkbare in andere regio’s zie je dat je nog veel van elkaar kan leren. In sommige gevallen is de problematiek zelfs regio-overstijgend zoals bijvoorbeeld asielzoekers-problematiek of graffiti op voertuigen. Door info te delen en/of samen te werken kun je tot een verbeterde aanpak komen.’
Wat is jullie eerste indruk van het vernieuwde systeem?
‘Mijn eerste indruk is dat het nieuwe systeem eenvoudig is in gebruik en heldere analyses biedt’, zegt Salomé. ‘En ja, er valt hier en daar vast nog wel wat te verbeteren, maar daarbij denk ik dat je toch altijd op zoek bent naar wat beter of handiger kan.’ Ook Politiek geeft aan dat het nieuwe systeem er veelbelovend uit ziet. ‘Het is nog wel wennen hoe je bepaalde analyses kunt filteren. Maar dat is een kwestie van tijd. Zelf geloof ik dat we nog meer moeten investeren in data-analyse. De grote steden en NS hebben hier ook veel ervaring en kennis in opgebouwd, daar kunnen we nog verder van leren.’
Welke verwachtingen zijn er voor de toekomst?
Salomé verwacht dat dit registratie- en analysesysteem bijdraagt aan een betere samenwerking tussen verschillende betrokken partijen. ‘Door de analyses en door de samenwerking ontstaat een bewustzijn dat problemen in het openbaar vervoer slechts een afgeleide zijn van de problemen in de maatschappij. Dat de problemen in het openbaar vervoer niet per se concessie- of zelfs opdrachtgever-gebonden zijn. En dat wij allen in staat zijn om over onze grenzen heen te kijken en te zoeken naar oplossingen.’ Politiek is het daarmee eens. ‘Met dit nieuwe systeem maken we weer een stap vooruit! Door nog betere analyses én op basis daarvan maatregelen te treffen, zijn we nu en in de toekomst geholpen. We kunnen de werkelijkheid ‘scherp zien’ aan de hand van data en die betekenis geven door een professionele analyse. Ik denk dat het wellicht ook goed is om ons met de politie in de overlap van elkaars data te verdiepen. Dat is met de AVG niet altijd eenvoudig, maar er zijn mogelijkheden.’
De nieuwe tool is tot stand gekomen door samenwerking van veel betrokken partijen. Vanuit Samenwerkingsverband DOVA is een werkgroep samengesteld met daarin vervoerders, opdrachtgevende overheden en politie met sociale veiligheid in hun portefeuille. Neem voor meer informatie contact op met DOVA OV-data via ovdata@dova.nu .