Gratis OV voor minima in Groningen en Drenthe

27 september 2024
Door: Krista Stol - OV-bureau Groningen Drenthe

Stappen naar een gratis OV-pas voor huishoudens met een kleine beurs in Groningen en Drenthe
In Groningen en Drenthe worden stappen gezet om vervoersarmoede in huishoudens met een laag inkomen aan te pakken. In de gemeente Het Hogeland en Eemsdelta kunnen inwoners met een krappe beurs al gebruik maken van een gratis OV-pas na 9.00 uur. Het OV-bureau Groningen Drenthe onderzoekt samen met de gemeenten de mogelijkheden om dit aanbod uit te rollen over alle 22 gemeentes in Groningen en Drenthe en naar alle vervoerders in Groningen en Drenthe, inclusief NS Zwolle-Groningen.

Onderzoek Groningen Drenthe
De inzet en het gebruik van gratis OV voor mensen met een smalle beurs wordt al vier jaar toegepast door gemeente Het Hogeland en sinds begin 2024 ook door de gemeente Eemsdelta. Het mobiliteitsonderzoeksbureau Mobycon heeft onlangs een breder vergelijkend onderzoek voor de regio Groningen Drenthe opgeleverd. Daarbij is gebruik gemaakt van verschillende best practices met pilots voor gratis OV voor huishoudens met een laag inkomen (bijv. provincie Utrecht en gemeente Nijmegen). Ook zijn de gemeentes in Groningen en Drenthe betrokken voor verdere input op de propositie en de mate waarin deze gratis OV-pas voor minima past binnen het armoedebeleid.

Vervoersarmoede zichtbaar door inzet gratis OV-pas
In gemeente Het Hogeland had van de mensen die tot de doelgroep behoren ongeveer een kleine helft de meedoen-pas aangevraagd en reist er ook mee. Per persoon in de categorie minima wordt EUR 86,50 per jaar betaald (kinderen half geld) per jaar voor de meedoen-pas. De gemeente kan met gebruik van deze pas aan de doelgroep OV aanbieden dat slechts een fractie (35%) kost in vergelijking met reguliere OV tarieven. En het mes snijdt aan twee kanten. Behalve dat een kwetsbare doelgroep hiermee de toegang krijgt tot mobiliteit worden ook stoelen gevuld in de daluren. De meedoen-pas is alleen geldig na 9.00 uur in alle treinen en bussen van Arriva en Qbuzz in Groningen.

De meeste reizen worden gemaakt voor het bezoeken van familie en vrienden, daarna om te winkelen (de afstanden zijn groot in deze landelijke gemeente) maar ook voor recreatie. Tussen de 25 en 30% gebruikt de pas om te reizen naar werk of opleiding. Ditzelfde percentage bleek ook uit de vergelijking van Mobycon met pilots elders. In navolging hierop vroeg de begeleidingsgroep van de gemeentes in Groningen en Drenthe om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om de pas ook voor 9 uur 's ochtends geldig te laten zijn.

Uit een vergelijking van verschillende pilots met een gratis OV-pas voor inwoners met een krappe beurs (100-120% bijstandsniveau) blijkt dat het aanbod werkt. Gebruikers zijn enthousiast, zijn gaan reizen en/of reizen meer. Eenzaamheid neemt af en sociale participatie neemt toe. Hieruit blijkt dat een propositie voor deze doelgroep bijdraagt aan het verminderen van mobiliteitsarmoede.

Het advies van Mobycon is o.m. om de mogelijkheden van cofinanciering nader te onderzoeken om deze nieuwe regeling in het armoedebeleid te laten landen. Daarnaast is het belangrijk om gezien de complexiteit en de doelgroep de gratis OV-pas te zien als een meerjarig project. Ook liggen er kansen in de koppeling met Wmo-vervoer. Zo heeft gemiddeld ruim 25% van de doelgroep onder 100% van de bijstandsnorm een Wmo-indicatie (Armoedescan, CBS 2023) waarvan ongeveer 1/3 deel een vervoerindicatie heeft. Eerder heeft Publiek Vervoer de pilot ‘inclusief reizen’ in een aantal gemeenten in Groningen en Drenthe uitgevoerd waarbij Wmo-pashouders ook met het OV konden reizen. Dit bood zodanig veel kansen dat een vervolg van de pilot wordt voorbereid. In het vervolg op de pilot wordt onderzocht hoe in samenwerking met OV-bureau en de gemeenten de zelfstandigheid en zelfbeschikking van Wmo-geïndiceerden vergroot kunnen worden terwijl kosten voor taxivervoer meer in de hand worden gehouden.

Het OV-bureau zet de komende tijd nadere stappen in het verder vormgeven van een gratis OV-pas voor mensen met een kleine beurs in Groningen en Drenthe.