Ons verkeer- en vervoersysteem is altijd en een samenspel van mens-voertuig-weg. Les 1 in alle opleidingen die iets met mobiliteit te maken hebben is: je begrijpt beter wat er op straat gebeurt als je het bekijkt vanuit mens-voertuig-weg. Les 2, dit geldt niet alleen voor het mobiliteitssysteem als geheel, maar ook voor de afzonderlijke vervoerwijzen lopen, fiets, auto (individueel vervoer) en OV (collectief vervoer). In OV-land wordt mens-voertuig-weg vertaald in: OV-reiziger, OV-voertuig (trein/bus/tram/metro) en OV-netwerk (spoor/asfalt, hubs/haltes, OV-regelsystemen etc.).
In de OV-campus, bestaande uit CROW-programma KpVV en Samenwerkingsverband DOVA, werken 15 decentrale overheden met concessiebevoegdheid samen op OV-gebied. (Digitale) data spelen daarin een steeds belangrijker rol, in tenminste twee opzichten:
- data leiden - via opwerking naar informatie - tot vervoerkundige en beleidsmatige inzichten
- data zorgen voor real-time beschikbare informatie, bijvoorbeeld te gebruiken voor reisinformatie en verkeersmanagement
In OV-campus-verband zagen we dat bovenstaande zich goed laat weergeven in een kruistabel, die in haar eenvoud ook weer inzichten en een aanvullende OV-data-agenda oplevert (zie onder).
Brondata, het woord zegt het al, komen voor OV uit diverse bronnen. Met GPS-techniek werd het mogelijk om ov-voertuigen te volgen. Daaruit ontstond het NDOV en actuele OV-reisinformatie. Analyses op die data vormen ook beleidsinformatie, bijvoorbeeld inzake OV-punctualiteit en doorstroming. De OV-chipkaart is niet alleen een betaalmiddel, maar levert ook meer en meer inzicht in OV-rit- en -reispatronen. Vervoerkundig en beleidsmatig is dit zeer interessant! Actuele informatie (Hoe vol is de trein die ik zo ga nemen?) komt steeds dichterbij voor de reiziger. Sensoren leveren ook een schat aan brondata, op wegen (organisaties NDW en NWB), op haltes (Centraal Halte Bestand), op stations (NS-stations en ProRail) en in voertuigen (alle vervoerders). Zo kunnen we onder andere files detecteren om het OV daar langs te leiden, looproutes op hubs laten aansluiten en verkeerslichten ‘slim’ instellen.
Overigens spelen bij digitale brondata op de achtergrond altijd drie cruciale, fundamentele vraagstukken:
- Is de datakwaliteit goed en geborgd?
- Zijn de data voldoende open voor gebruik?
- Waarborgen we de privacywetgeving en de mededingingswetgeving voldoende?
De kunst is steeds om doordacht uit te bouwen in alle vlakken van de kruistabel, via ‘cross-overs’ en daarbuiten. We hebben stappen gezet met OV-data maar er is nog veel meer mogelijk en ook gewenst! In het recent verschenen Toekomstbeeld OV 2040 wordt een visie uitgewerkt van OV in onze toekomstige samenleving. We zien daarin een sterk toegenomen rol voor het OV over 20 jaar. Hierin wordt het belang van OV-brondata terecht sterk onderstreept en de opwerking daarvan naar informatie voor reizigers, overheden, vervoerders en netwerkbeheerders. Een grote uitdaging voor de gezamenlijke overheden en de OV-campus!
Jan van Selm
Directeur Samenwerkingsverband DOVA