27 september 2024
Door: Jan van Selm - directeur DOVA
Doelgroepen en Publieke Mobiliteit
Als beleidsmakers gebruiken we het woord vaak bijna achteloos: doelgroep. En elk beleidsterrein heeft eigen doelgroepen. Zij op wie we het beleid richten. Zo hebben we ook veel doelgroepen voor wie we als (rijks)overheid collectief vervoer organiseren. Waarbij de gekozen oplossingen altijd publiek-privaat en vaak een (beperkte) eigen bijdrage van de gebruiker vragen. Helemaal begrijpelijk en maatschappelijk waardevol! Maar daarmee is wel een verhaal van bomen en bos ontstaan. Waarin het zacht gezegd lastig is de samenhang te zien. Onder de noemer Publieke Mobiliteit pogen we dit samenhangende verhaal weer tot stand te brengen. Een korte beschouwing.
Voor I&W vormen alle verkeersdeelnemers de doelgroep. Dit is deels verankerd in de Wet personenvervoer 2000 (Wp2000), op basis waarvan overheden OV-concessies verlenen en flexvervoer (deeltaxi) contracteren. Met bijbehorende tarieven voor ‘normale’ reizigers. Verder biedt de Wp2000 een wettelijk kader voor taxivervoer en besloten busvervoer. Hiernaast stimuleert I&W het gebruik van deelfietsen en deelauto’s, via het Programma Deelmobiliteit
Meerdere ministeries en rijksdiensten maken voor hun eigen doelgroepen gebruik van het vanuit de Wp2000 mogelijk gemaakte collectief vervoer. Denk aan OC&W (Studenten Reis Product OV), BZK (OV-kaart rijksambtenaren), Defensie (OV-kaart voor defensie-medewerkers), J&V (Dagkaart OV asielzoekers) en SZW (taxi-vergoedingen voor gehandicapte werknemers).
Daarnaast organiseren ministeries voor hun doelgroepen ook eigen vormen van collectief vervoer. VWS regelt het WMO-vervoer, en heeft dat bij de gemeenten belegd. En OC&W het Leerlingenvervoer Bijzonder Onderwijs ook. In beide gevallen betreft dit (deel)taxivervoer. VWS regelt ook het ‘zittend ziekenvervoer’, waarvoor via de AWBZ de zorgverzekeraars vervoercontracten afsluiten met taxibedrijven. En J&V sluit contracten met besloten busvervoerbedrijven voor verplaatsingen van asielzoekers. Etc.etc.
Naast publiek geregisseerde collectieve vervoervoorzieningen bestaan er overigens ook vele volledig private vervoerdiensten. De geheel private sector – die altijd wel over de nodige vergunningen dient te beschikken - omvat het hele spectrum van internationale trein- en busdiensten via regulier straattaxivervoer tot wijkgebonden vrijwilligersvervoer met de eigen auto. En van ‘open voor iedereen die betaalt’ tot ‘alleen voor een specifieke groep’.
Zie daar alle bomen die samen een bos vormen. Publieke Mobiliteit richt zich daarbij op een steeds mooier bos als geheel. In drie opzichten: beter in gebruik voor de reizigers/doelgroepen, beleidsmatig effectiever en efficiënter, en beter werkbaar voor marktpartijen. Dat is het inmiddels breed gedeelde vergezicht.
De puzzel van nu is vooral de ‘hoe-vraag’. Daarbij dienen zich in deze ontwikkelfase (gelukkig!) nog voortdurend nieuwe inzichten, vragen en mogelijkheden aan. Bij alle betrokkenen. Ikzelf ben - met dank aan vele gesprekspartners - recent bijvoorbeeld tot de volgende nieuwe inzichten en vragen gekomen:
-
We denken nu nog veel in termen ‘van OV naar Publieke Mobiliteit’ in plaats van ‘van het geheel aan collectieve vervoervoorzieningen naar Publieke Mobiliteit’.
-
We sluiten (onbedoeld) contracten die op voorhand ‘buitensluiten’. Bijvoorbeeld: veel doelgroepcontracten missen clausules die medegebruik door anderen dan de doelgroep in beginsel mogelijk maken. Zodat mogelijkheden, die er vaak wel degelijk zijn, op voorhand al niet tot stand kunnen komen vanwege juridische barrières. Of: als we WMO-contracten sluiten op basis van beschikbaarheid van taxi-uren, kunnen diezelfde taxibedrijven, ook al staan ze stil, geen ritten voor zittend ziekenvervoer aannemen. Dit vergroot de toch al uitdagende personeelsopgave onnodig.
-
Hoe krijgen we complete, betrouwbare en gebruiksvriendelijke reisinformatie over het totaal van alle bovenbeschreven vormen van collectief vervoer? Wellicht door hiertoe in alle contracten met en vergunningen voor marktpartijen standaard-clausules op te nemen met betrekking tot dataleveringen ten behoeve van reisinformatie?
En zo zullen we de komende tijd nog veel inzichten krijgen, en voor veel vragen en hersenkrakers komen te staan. Maar het vergezicht - een gebruiksvriendelijk, effectief en efficiënt geheel, dat alle beoogde doelgroepen past en dat goed werkbaar is voor marktpartijen - maakt het de moeite waard onvermoeibaar door te puzzelen!